نیش زنبور

از نیش زنبور عسل به علت خاصیت قلیایی و اسیدی بودن آن در درمان بیماریها، استفاده می کنند  .

تولید مثل   

در کارگرها تنها اثری دیده می شود ولی در ملکه به خوبی توسعه یافته است. ملکه جوان 6 روز بعد از بیرون آمدن، با یک زنبور نر جفت گیری می کند، اندام های جفت گیری نر پاره شده و در کیسه تناسلی ماده باقی می ماند و تا اینکه بعد از بازگشتن به کندو، کارگرها آن را از بین می برند. اسپرماتورزوئیدهایی که بدین صورت در کیسه ذخیره اسپرم، جای می گیرد، به کار همه تخم های لقاح یافته ای که ملکه خواهد گذاشت، بکار می رود. تخمدان های ملکه پر شده و شکم را پر می کند و ظرف دو روز، شروع به تخم گذاری می کند  .

از تخم های لقاح نیافته ، زنبورهای نر (هاپلوئید 16 کروموزوم) و از لقاح یافته ها، زنبورهای ماده (دیپلوئید و د ا رای 32 کروموزوم) تولید می شود. تخم ها تبدیل به لارو کرمی شکل کوچک فاقد پاها و چشم می شوند و از ژله شاهانه که توسط غده های حلقی کارگران جوان تولید می گردد، تغذیه می کنند. ولی لاروهای ملکه بیشتر به تغذیه شاهانه می پردازند و به همین جهت با سرعت زیاد بزرگ و تمایز می یابند.

دم لارو چندین بار، پوست اندازی می کند روی سلول بوسیله موم پوشیده می شود. و لارو در داخل آن قرار گرفته و شفیره نام دارد و دگردیسی را کامل نموده و به کمک آرواره های زیرین، سرپوش حجره را پاره کرده و به شکل یک نوزاد جوان بیرون می آید. بعد از عمل جفت گیری زنبوران نر، به بی غذایی می افتند و می میرند.

گونه و نژادهای زنبور عسل

1- زنبور هندی   (Apis Indiea)

2- زنبور درشت   (Apis drostata)

3- زنبور ریز   (Apis florae)

4- زنبور عسل معمولی   (Apis mellifera

بعضی از مصارف گرده زنبور عسل

دانه گرده در پزشکی اهمیت خاصی دارد. در درمان بیماری های پروستات و آلرژی و در حال بی اشتهایی از داروهایی که از دانه گرده ساخته می شوند، استفاده می کنند. دانه گرده به عنوان مکمل غذایی به کار می رود و از آن در رفع چین و چروک و لکه های صورت استفاده می گردد.

از داروهای مشهور می توان به Prostaflor, Ofilorex اشاره کرد.

ساختمان مورفولوژیکی زنبور عسل:

بدن زنبور عسل به طور متراکم از موهایی پوشیده ا ست که دارای تارهای   (Barbs) جانبی کوتا هی است. و به راحتی دانه ها گرده را می گیرند. در چشم های مرکب و پاها، موهای صاف وجود دارد پاهای جلویی در حاشیه ساق  (tibia) موهای راست و خشن و کوتاهی را دارد و برای تمیز کردن چشم ها از گرده گل به کار می رود و برس چشمی (Eye brush) می گویند.

                                                                   راز های زنبور عسل:

مقدمه:

زنبور عسل   (Apies milliner) از راسته نازک بالان   (Hymenoptera) است. زنبور عسل قسمت های دهانی جونده و مکنده، هر دو را داراست. دگریسی آن کامل است و به طور دسته جمعی زندگی می کند و شامل سه دسته هستند .

1- ملکه (Queen) که تخم می گذارد.

2- نرها (pones) کارشان فقط بارور کردن ملکه های جدید است.

3- کارگرها (Worker) که ماده عقیم هستند و اغلب انواع متعددی دارند.

کندوی زنبور عسل یا به صورت جعبه های مکعبی به ابعاد 50 cm که کندوی modem می گویند و یا به صورت سبد که کندوی بومی می گویند.

ساختار بدن زنبور عسل  

 سر  

در جلوترین قسمت بدن قرار داشته و شامل اعضای زیر است: دو عدد چشم  مرکب ، سه عدد چشم ساده ، دو عدد آنتن و دهان با خرطوم. بزرگی چشمها وسیله‌ای است که زنبوردار به کمک آن به راحتی می‌تواند زنبور نر را از کارگر تشخیص دهد. زیرا چشمهای زنبور نر بزرگتر بوده و از عقب سر بهم می‌رسند، ولی در زنبور کارگر و ملکه بهم نمی‌رسند. کار آنتنها ، لمس کردن و بوییدن است. زنبور به کمک خرطوم ، شهد را از روی گلها جمع آوری و از راه دهان به داخل کیسه عسلی می‌فرستد.

سینه

از سه حلقه کیتینی درست شده و اعضای زیر به آن اتصال دارند: چهار عدد بال یا پر که دو عدد آنها بالهای جلویی و دو عدد دیگر بالهای عقبی هستند. شش عدد پا که جفت عقب آن دارای حفره‌هایی به نام سبد می‌باشند و زنبور عسل در دوران فعالیت خود گرده‌های گل در آن پر و با خود به کندو حمل می‌کند. این سبدها در کارگران بزرگتر از نرها هستند.

شکم

در قسمت انتهایی بدن قرار داشته، از 6 حلقه کیتینی پشتی و 6 قطعه شکمی تشکیل شده است. در انتهای شکم مخرج برای دفع مدفوعات دیده می‌شود. از راه همین مخرج ، زنبور قادر است خاری را که در داخل بدنش جای دارد، خارج کرده و نیش بزند. زنبور نر نمی‌تواند نیش بزند، چون اصلا نیش ندارد.

غده های مهم  

• در داخلا دو طرف سر کارگر یک جفت غده‌ای به نام   غده‌های شیری   وجود دارد که از خود ماده‌ای به نام شیر یا   ژله شاهانه  ترشح می‌کند و با آن ملکه و لاروهای خیلی جوان را تغذیه می‌نمایند.
• غده‌های بزاقی همراه با یک جفت غده سینه‌ای بوسیله یک کانال مشترک ، ترشحاتشان را به داخل دهان زنبور می‌ریزند. ترشحات این غده‌ها در موقع لارو بودن صرف تنیدن به دور خود شده و پس از رشد و تبدیل به یک زنبور کامل ، نقش غده بزاق دهان را در زندگیشان بازی می‌کنند.
• غدد زیر آرواره‌ای که در کارگران خیلی کوچک و غیرفعال بوده و در ملکه بسیار بزرگ و فعال است. ماده‌ای بوسیله این غده ترشح می‌شود که با بوی مخصوصش باعث تمیز ملکه از سایر زنبورها می‌شود.
• در زیر شکم زنبورها 4 جفت غده‌های مومی وجود دارد که سه جفتش فعال هستند و موم ترشح می‌کنند و بکار ساختن سلولها و شان می‌خورند.
• غده‌های بویایی: در پشت زنبورها غده‌ای به نام غده بویایی دیده می‌شود که کارش تشخیص بوهاست.
• غده‌های مخزنی: سه عدد غده در مخزن به نام غده‌های مخزنی ، مدفوعاتی را که در آنجا ذخیره شده‌اند، مرتب ضد عفونی می‌کنند.

مقدمه:

 زنبور عسل یکی از  حشرات مفید برای انسان است که متعلق به رده دوبالان می‌باشد. زنبور عسل خیلی پیش از انسان در روی زمین بوجود آمده و زندگی می‌کرده است. زنبور عسل حدود 150 میلیون سال قبل وجود داشته و مشغول زاد و ولد بوده است. منتها با این تفاوت که در آن فاقد یک زندگی اجتماعی بوده و مثل خیلی از زنبورهای غیر عسلی امروزی ، زندگی انفرادی داشته و هر زنبور لانه مخصوص بخود را داشته و در آن زندگی می‌کرده است. کندو محلی است که زنبورها در آن تولد یافته ، کار کرده ، خواهران و برادران خود را پرورش داده و مواد غذایی لازمه را در آن انبار و ذخیره می‌کنند. زنبور عسل دارای نژادهای مختلف است و ساختمان بدنی پیچیده‌ای دارند.

مقدمه

زنبور عسل (Apis mellifera) از راسته نازک بالان (Hymenoprera) است. زنبور عسل قسمت های دهانی جونده و مکنده، هر دو را داراست. دگریسی آن کامل است و به طور دسته جمعی زندگی می کند و شامل سه دسته هستند.

1- ملکه (Queen) که تخم می گذارد.

2- نرها (prones) کارشان فقط بارور کردن ملکه های جدید است.

3- کارگرها (Worker) که ماده عقیم هستند و اغلب انواع متعددی دارند.

کندوی زنبور عسل یا به صورت جعبه های مکعبی به ابعاد 50 cm که کندوی modem می گویند و یا به صورت سبد که کندوی بومی می گویند.

زنبور عسل در قرآن

کلمه نحل به معنی زنبور عسل در آیات 68 و 69 سوره نحل در جزء 14 قرآن کریم آمده است. در تفسیر آیه 68 چنین آمده است: پروردگارت به زنبور عسل وحی فرستاد! در اینجا لحن قرآن به طرز شگفت انگیزی تغییر می یابد، در عین ادامه دادن بحث ها در زمینه نعمت های مختلف الهی و بیان اسرار آفرینش در این سوره، سخن از زنبور عسل و سپس خود عسل به میان می آورد. اما شکل یک مأموریت الهی و الهام مرموز که نام وحی بر آن گذارده شده است. نخست می گوید: «و پروردگار تو به زنبور عسل، وحی کرد که خانه هایی از کوهها و درختان و داربست هایی که مردم می سازند انتخاب کن.»

* نخستین مأموریت زنبوران در این آیه، خانه سازی ذکر شده است. این شاید به خاطر آن است که مسئله مسکن مناسب، نخستین شرط زندگی است و به دنبال آن فعالیت های دیگر، امکانپذیری است.

* در آیه 69 سوره «نحل»، دومین مأموریت زنبور عسل شروع می شود. قرآن می فرماید: «ما به او الهام کردیم که سپس از تمام ثمرات تناول کن و راههایی که پروردگارت برای تو تعیین کرده، به راحتی بپیما.»

سرانجام، آخرین مرحله مأموریت آنها را به صورت یک نتیجه، این چنین بیان می کند، «از درون زنبوران عسل، نوشیدنی مخصوص خارج می شود که رنگ های مختلفی دارد.» نهفته است، جالب این که دانشمندان از طریق تجربه به این حقیقت رسیده اند که زنبوران به هنگام ساختن عسل آن چنان ماهرانه، عمل می کنند که خواص درمانی و دراویی گیاهان کاملاً محفوظ مانده و به عسل منتقل می شود.

* و در ماجرای برنامه زندگی زنبور عسل و ارمغانی که آنها برای جهان انسانیت می آورد، که هم غذاست و هم شفا و هم درس زندگی، نشانه روشنی از عظمت و قدرت پروردگار است، برای جمعیتی که می اندیشند.

ساختمان مورفولوژیکی زنبور عسل

* بدن زنبور عسل به طور متراکم از موهایی پوشیده است که دارای تارهای (Barbs) جانبی کوتاهی است. و به راحتی دانه ها گرده را می گیرند. در چشم های مرکب و پاها، موهای صاف وجود دارد پاهای جلویی در حاشیه ساق (tibia) موهای راست و خشن و کوتاهی را دارد و برای تمیز کردن چشم ها از گرده گل به کار می رود و برس چشمی (Eye bursh) می گویند.

* بالهای زنبور در هنگام پرواز به وسیله قلاب هایی به هم درگیر می شوند و یا بال به نظر می رسند. و نوک این بالها مسیر شکل را طی می کند. ممکن است 400 بار در ثانیه مرتعش شوند. آرواره های زیرین mandibles در کارگران صاف برای جمع آوری گرده و ساختن شاخه ها به کار می رود. آرواره های بالایی maxillae مانند قاشقک های طویلی بوده و برای جمع آوری گرده های گل به کار می رود.

* لب تحتانی تبدیل به خرطوم شده و ضمایم حسی – بی (Cabialplas) در اطراف آن قرار دارد. مایع شهد در اثر عمل مکنده حلق به درون چینه دان بزرگ یا معده عسل (Money Stomash) کشیده می شود. چهار لب مثلثی دریچه ای را درست می کند و از ورود عسل به معده جلوگیری می کند. بجز موقعی که جهت تغذیه مورد نیاز است. روده زنبور عسل باریک و دراز است. و تقریباً به 100 لوله کوچک، مالپیکی اتصال دارد و روده راست، بزرگ است و به مخرج ختم می شود. در انتهای بدن سوزن وجود دارد که فقط در کارگرها و ملکه ها دیده می شود. حس بویایی در زنبوران عسل بسیار قوی و تیز است و چشم ها دارای تعداد فراوانی واحدهای بینایی است و دارای مغز نسبتاً بزرگ  است: زنبوران عسل لقادر به تشخیص رنگ قرمز و سیاه از هم نمی باشند.

گونه و نژادهای زنبور عسل

1- زنبور هندی (Apis Indiea)

2- زنبور درشت (Apis drostata)

3- زنبور ریز (Apis florae)

4- زنبور عسل معمولی (Apis mellifera)

محصولات زنبور عسل و نحوه گردآوری آنها

می توان به شهد یا عسل و گرده زنبور عسل ویژه «موم» که از صمغ ها به وجود می آید، اشاره کرد. گرده زنبور عسل دارای انواع مواد الی و ویتامین ها م یباشد. گرده شامل قندهای احیا کننده می باشد که در گل 31% در گروه کربوهیدرات وجود دارد. میزان متوسط پروتئین گروه حدود 22% است و تمام اسیدهای آمینه ضروری مورد نیاز انسان در ترکیب پروتئینی دانه گروه وجود دارد. عصاره اتری گروه حاوی چربی ها و روغن ها، پیگمان ها، دونین ها، ویتامین ها و هورمون رشد می باشد. گروه حاوی 13 نوع اسید چرب و دو استدول عمده به نام های 24- متیلن کلسترول و «بی سی توسترول» است. برای جمع آوی دانه گرده می توان از تله گرده، استفاده کرد، ولی این کار توصیه نمی شود، چون جمعیت زنبورها را تضعیف می کند.

بعضی از مصارف گرده زنبور عسل

دانه گرده در پزشکی اهمیت خاصی دارد. در درمان بیماری های پروستات و آلرژی و در حال بی اشتهایی از داروهایی که از دانه گرده ساخته می شوند، استفاده می کنند. دانه گرده به عنوان مکمل غذایی به کار می رود و از آن در رفع چین و چروک و لکه های صورت استفاده می گردد.

از داروهای مشهور می توان به Prostaflor, Ofilorex اشاره کرد.

نیش زنبور

از نیش زنبور عسل به علت خاصیت قلیایی و اسیدی بودن آن در درمان بیماریها، استفاده می کنند.

تولید مثل 

در کارگرها تنها اثری دیده می شود ولی در ملکه به خوبی توسعه یافته است. ملکه جوان 6 روز بعد از بیرون آمدن، با یک زنبور نر جفت گیری می کند، اندام های جفت گیری نر پاره شده و در کیسه تناسلی ماده باقی می ماند و تا اینکه بعد از بازگشتن به کندو، کارگرها آن را از بین می برند. اسپرماتورزوئیدهایی که بدین صورت در کیسه ذخیره اسپرم، جای می گیرد، به کار همه تخم های لقاح یافته ای که ملکه خواهد گذاشت، بکار می رود. تخمدان های ملکه پر شده و شکم را پر می کند و ظرف دو روز، شروع به تخم گذاری می کند.

* از تخم های لقاح نیافته ، زنبورهای نر (هاپلوئید 16 کروموزوم) و از لقاح یافته ها، زنبورهای ماده (دیپلوئید و  دارای 32 کروموزوم) تولید می شود. تخم ها تبدیل به لارو کرمی شکل کوچک فاقد پاها و چشم می شوند و از ژله شاهانه که توسط غده های حلقی کارگران جوان تولید می گردد، تغذیه می کنند. ولی لاروهای ملکه بیشتر به تغذیه شاهانه می پردازند و به همین جهت با سرعت زیاد بزرگ و تمایز می یابند.

* دم لارو چندین بار، پوست اندازی می کند روی سلول بوسیله موم پوشیده می شود. و لارو در داخل آن قرار گرفته و شفیره نام دارد و دگردیسی را کامل نموده و به کمک آرواره های زیرین، سرپوش حجره را پاره کرده و به شکل یک نوزاد جوان بیرون می آید. بعد از عمل جفت گیری زنبوران نر، به بی غذایی می افتند و می میرند.

دانشجوی ایرانی دانشگاه «گوئلف» کانادا برای نخستین بار با بررسی علمی نیازهای غذایی زنبورهای عسل موفق به تولید جیره غذایی جدیدی برای زنبورها شد که می‌تواند به عنوان جایگزینی مناسب برای گرده گل‌ها در فصول نامساعد سال به کار رود.

عبدالرضا صفاری، دانشجوی دکتری دانشکده بیولوژی محیط زیست دانشگاه «گوئلف» (Guelph) کانادا و مخترع جیره غذایی جدید زنبورهای عسل در گفت‌وگویی تلفنی با خبرنگار «پژوهشی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با اشاره به ضرورت استفاده از غذای ویژه زنبورها با توجه به محدودیت دسترسی به شهد طبیعی گل در فصول مختلف سال اظهار داشت: از بدو ایجاد زنبورداری بشر به دنبال جایگزینی برای شهد گلها بوده و از ترکیباتی نظیر پودر شیر، سویا و حتی تخم مرغ بدین منظور استفاده شده ولی تاکنون بررسی علمی جامعی درباره نیازهای تغذیه‌یی زنبورهای عسل در دوره‌های مختلف زندگی، ترکیب درصد مواد مختلف گرده و هم‌چنین عوامل موثر در جذب زنبورها به سوی گرده‌ گلها انجام نشده بود.

وی خاطرنشان کرد: فرمولاسیون ابداعی که حاصل سال‌ها مطالعه و آزمایش در زمان تحصیل و تحقیق در دانشگاه‌های ایران و کاناداست، بر پایه پژوهش‌ها و آزمایشات علمی تهیه شده و بر اساس تست‌های انجام شده از نظر طعم کاملا مورد پسند زنبورهای عسل که در انتخاب غذا بسیار حساس و مشکل‌پسند هستند قرار گرفته است به طوری که آن را به برخی گرده‌ها نظیر گرده گل پنبه نیز ترجیح می‌دهند. از سوی دیگر، جیره غذایی ابداعی می‌تواند تمامی تمام پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و سایر ریزمغذی‌های مورد نیاز زنبورهای عسل را در دوره‌های مختلف زندگی آنها به خوبی تامین کند.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه با اشاره به این که نتایج موفقیت‌آمیز ساخت این جیره غذایی جدید اولین بار در ماه مارس گذشته طی مقاله‌ای در نشریه علمی تخصصی «American Bee Journal» گزارش شده، تصریح کرد: انتشار این مقاله بازتاب بسیار وسیعی در بین فعالان صنعت زنبورداری در آمریکا و کانادا داشت به طوری که یک شرکت کانادایی در زمینه تولید انبوه این محصول سرمایه‌گذاری کرد. این شرکت تاکنون سفارش‌های فراوانی را برای جیره غذایی تهیه شده از زنبورداران آمریکا، کانادا و حتی استرالیا دریافت کرده به طوری که تصمیم دارد کارخانه ویژه‌ای را به تولید این محصول اختصاص دهد. زنبورداران منطقه «انتاریو» کانادا هم نسبت به مصرف این جیره غذایی ابراز علاقه کرده‌اند و در کالیفرنیا هم که ایالت بسیار ثروتمندی است و زنبورداران هم با مشکل دسترسی به گروه طبیعی مواجه‌اند، استقبال خوبی از این محصول شده است.

این پژوهشگر 46 ساله ایرانی درباره پیشینه‌ی تحصیلی و تحقیقات خود در این زمینه به ایسنا گفت: من از زمان تحصیلات لیسانس و فوق لیسانس خود در دانشگاه کشاورزی «پنجاو» و دانشکده دامپزشکی دانشگاه «بنگلور» هند به تحقیق در زمینه‌ زنبورداری و به ویژه تغذیه‌ زنبورها علاقه‌مند بودم و در سال 1370 که به عنوان عضو هیات علمی به دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد رفتم، پیشنهاد کردم که تعدادی کندو تهیه شود.

پیگیری‌ها و تحقیقات من که با تعداد 15 کندو آغاز شد، پس از چند سال به ایجاد رشته زنبورداری و ارائه 2 واحد درس زنبورداری در دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه فردوسی منجر شد.

وی افزود: در آن زمان با توجه به علایق تحقیقاتی که از دوران تحصیل در هند داشتم و مشاهده مشکلات طاقت‌فرسای زنبورداران کشور که به دلیل کوتاه بودن دوران گل‌دهی ناچار به مهاجرت و انتقال مداوم کندوها هستند تحقیقات خود را برای تولید نوعی جیره‌ غذایی ویژه‌ زنبورها که بتواند با جلب علاقه زنبورها جایگزین گرده‌های طبیعی شود، آغاز کردم. حدود پنج سال بعد تصمیم گرفتم جهت ادامه تحصیل و پیگیری بهتر این تحقیقات به کانادا بروم و از آنجا که به دلیل محدودیت‌های سنی موفق به دریافت بورس تحصیلی نشدم به صورت مرخصی بدون حقوق و با هزینه شخصی به کانادا آمدم.

صفاری خاطرنشان کرد: در اینجا هم ابتدا کسی به تحقیقات من توجه نکرد و برای آنها قابل باور نبود که محققی از آن سوی دنیا بیاید و چنین فرمولاسیونی برای تغذیه زنبورها ارائه کند ولی با چاپ مقاله، توجه محافل علمی و صنعتی زنبورداری به این جیره غذایی جلب شد.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به این که در فرمولاسیون ابداعی از ترکیبات مرسوم نظیر سویا، گرده گل یا هیچ‌گونه مواد غیر طبیعی استفاده نشده است، درباره تغذیه زنبورها با آن به ایسنا گفت: تغذیه زنبورهای عسل معمولا از اواسط اسفندماه شروع می‌شود که با توجه به پایین بودن نسبی دما معمولا این جیره را با شیره مخلوط کرده و به صورت خمیری شیرین در داخل کندو قرار می‌دهند. این خمیر شیرین به صورت بسته‌بندی شده قابل عرضه است. در تابستان و اوایل پاییز هم می‌توان این جیره غذایی را به صورت پودر در داخل ظرف‌هایی در محوطه محل نگهداری زنبورها قرار داد.

این پژوهشگر موفق ایرانی در ادامه با بیان اینکه با وجود موقعیت مناسب علمی و اقتصادی اقامت در کانادا ترجیح می‌دهد به کشور بازگردد، گفت: با این که تمام شرایط برای ماندن و ادامه فعالیت‌های من در کانادا مهیا بوده و هیچ مشکلی از نظر اقامت در اینجا ندارم، مایلم به کشور خودم برگردم با این حال ظاهرا به دلیل طولانی شدن مرخصی دانشگاه فردوسی با ادامه فعالیت من در آن دانشگاه مشکل دارد.

وی در پایان خواهان آن شد که دانشگاه‌های کشور همکاری و مساعدت بیشتری با دانش‌آموختگانی که مایلند به کشور برگردند، داشته باشند.